(Nie) Chińskie czyste sumienie

ilustracja: M.Stawarski

Przy okazji trwających właśnie w
Londynie Igrzysk Olimpijskich przetacza się przez media fala krytyki
chińskiego systemu szkolenia sportowców. Chociaż rzeczywiście skuteczny i
efektywny, przypomina on obóz pracy i opiera się na wojskowym drylu i
katorżniczej wręcz harówce. 

Połowa biedy jeśli dotyczy on dorosłych – ci
przynajmniej teoretycznie mają wybór. Gorzej, że w dzisiejszych Chinach
jego ofiarą padają już małe dzieci. 

Poniżanie, trening ponad siły, brak
tego, co w naszym potocznym mniemaniu nazywa się „dzieciństwem”, brak
czasu na przyjaźnie, zabawę, skoncentrowanie na celu bez względu na cenę
jaką przyjdzie za to zapłacić –  to wszystko cechy charakterystyczne
tego co w Państwie Środka wiąże się z osiąganiem mistrzostwa w każdej
właściwie dziedzinie. 

Jakiś czas temu Amy Chua, profesor prawa na Yale,
opublikowała książkę „Bojowa pieśń tygrysicy”, w której opisuje jak
wyglądało dzieciństwo jej córek –  z których starsza – jako 15 latka – 
koncertowała już w najbardziej prestiżowych salach świata. Wyzwiska,
obelgi, motywowanie przez groźby, odmawianie jedzenia, wystawianie na
mróz –  to chleb powszedni przyszłego wirtuoza lub mistrza, który miał
nieszczęście urodzić się w chińskim domu, rodzicom, którzy zwycięstwo
stawiają ponad normalne życie.

Oczywiście ocena metod i systemu, który
zmusza dzieci do znoszenia podobnych cierpień i popycha rodziców do
takiego  modelu  wychowania jest w zachodnim świecie negatywna. Ale czy w
gruncie rzeczy, jesteśmy dużo lepsi?  Dużo bardziej empatyczni,
otwarci?  Wożąc swoje dzieci na kolejne lekcje języka, balet, pływanie i
strzelanie z łuku?  Oczekując, że będą mądrzejsi i lepsi od nas?
Okazując swoje niezadowolenie z powodu ocen, braku sukcesów
koleżeńskich, czy małej aktywności potomka, w dziedzinie, która naszym
zdaniem jest dla niego jak najbardziej wskazana? Wybierając za niego,
mówiąc od a do z co powinno, gdzie, z kim, co jest dla niego dobre i
złe?

Zobaczyłam ostatnio rysunek Mariusza
Stawarskiego, na którym para ludzi, ojciec i matka, wpycha na górę
swojego małego rycerzyka, w czapce z papieru. Chłopiec jest sztywny jak
drewniana kukła; a góra wysoka. Czemu nie idzie sam? Czemu trzeba go tam
transportować siłą? Nawet nie prowadzić, ale pchać jak bezwolny głaz?
Czy kiedy się tam znajdzie wreszcie, ku uciesze dumnych rodzicieli, nie
spadnie w przepaść?  Czy będzie gotów na wyzwania jakie stawia przed nim
szczyt, jeśli nie zdołał sam na niego wejść?  A co jeśli to nie jego
góra? Co będzie tam robił? Kim dowodził?  Czy nie porwie go wiatr, a
papierowa czapka nie pofrunie nad morzem jak żałobny welon; pamiątka po
cudzych marzeniach, które nie powinny się były spełnić?

Ilu z nas ma w domu takiego papierowego
rycerzyka,  malowaną królewnę, którą wystawiamy w teatrzyku o lepsze
życie? Nasze aspiracje, pragnienia, zawoalowane marzenia, których sami
nie zdołaliśmy spełnić –  to wszystko ciężki bagaż dla dziecka, jeśli
musi je za nas, dla nas, nieść. Dzieci ma się nie dla siebie –  ale dla
świata. Każde  z nich ma swoją drogę i swoje przeznaczenie. Rolą rodzica
jest asystowanie w jego odkrywaniu; ale nigdy –  sprzątanie wszystkich
kamyczków spod nóg, czy popychanie na siłę w kierunku, który nam,
dorosłym wydaje się najodpowiedniejszy, a dziecko uczy wyłącznie
ignorowania swoich pragnień i porzucenia prawdziwych, wewnętrznych
marzeń.

Czy Ci chińscy mistrzowie pływania i
skoków, naprawdę śnili o sportowej karierze? Czy sukcesy, które  dziś
odnoszą smakują słodko, czy wręcz przeciwnie, są kontynuacją drogi
cierpienia i wyrzeczeń, którą od lat podążają? Czy krytykując metody i
system, który ich tam zaprowadził, sami mamy do końca czyste sumienie?

Nie jestem pewna.